Báo Dân Chúng

Báo “Dân chúng” là cơ quan ngôn luận chính thức của Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, do đồng chí Nguyễn Văn Cừ trực tiếp làm Tổng biên tập. Báo “Dân chúng” là tờ báo tiếng Việt đầu tiên được xuất bản công khai mà không phải xin phép chế độ thực dân.

Báo Dân Chúng ra đời vào năm 1938. Lúc đó tình hình chính trị phát triển rất có lợi cho Đảng Cộng sản Đông Dương. Mặt trận bình dân trong đó có Đảng Cộng sản Pháp làm nòng cốt đã thắng thế và lên nắm quyền ở Pháp. Do vậy chính sách của Chính phủ Pháp đối với thuộc địa có sự thay đổi. Đảng Cộng sản Đông Dương nhân cơ hội đó đã cho ra một số báo để tuyên truyền đường lối của mình.

Trước tờ Dân Chúng, Đảng có thuê mướn một số tờ báo để đăng bài của mình và có ra tờ Le Peuple bằng tiếng Pháp. Mấy tờ báo đó chỉ có tính chất địa phương, tờ Le Peuple thì không có điều kiện phổ biến rộng trong các tầng lớp nhân dân. Đ/c Nguyễn Văn Cừ - Tổng Bí thư Trung ương Đảng Cộng sản Đông Dương cùng đ/c Hà Huy Tập đã cho ra đời báo Dân Chúng. Ban biên tập gồm các đồng chí: Lê Văn Kiệt, Trần Văn Kiết, Bùi Văn Thủ, Nguyễn Văn Kỉnh, Hoàng Văn Thanh, Hoàng Hoa Cương, Nguyễn Văn Trấn. Số 43 đường Hamelin là trụ sở của báo Dân Chúng đồng thời cũng là trụ sở báo Le Peuple.

Ngày 22/7/1938, báo Dân Chúng ra số báo đầu tiên. Báo được mang về trụ sở để các biên tập viên đọc trước, sau đó được phát không cho quần chúng nhân dân. Đây là sự kiện hết sức quan trọng đối với đời sống tinh thần của nhân dân Sài Gòn. Mọi người chuyền tay nhau đọc báo Dân Chúng. Báo Dân Chúng ra số đầu không có giấy phép của nhà cầm quyền thực dân. Một tháng sau khi tờ báo Dân Chúng ra mắt quần chúng nhân dân thành phố Sài Gòn, bọn thực dân Pháp hoảng sợ lập tức ký lệnh "luật báo chí" chấp nhận quyền tự do báo chí cho Nam Kỳ.

Từ số 15 ra ngày 10/9/1938, báo Dân Chúng mới được nhà cầm quyền thừa nhận tính chất hợp pháp của nó. Báo Dân Chúng hoạt động được hơn một năm, vẫn tiếp tục đặt trụ sở tại 43 Hamelin, những bài viết của báo ngày càng đã kích gay gắt hơn vào bọn thực dân đế quốc (sau đó báo chuyển đến nhà in số 51 E đường Colonel Grinaud, nay là đường Phạm Ngũ Lão).

Ngày 7/9/1939, nhà cầm quyền Pháp đã ra lệnh đóng cửa báo Dân Chúng, tịch thu toàn bộ tài sản, đưa mật thám truy lùng bắt bớ những người đã cộng tác với báo và ban biên tập. Báo Dân Chúng đã ra 81 số, qua 4 lần thay đổi quản lý vì bị khủng bố: đ/c Dương Trí Phú (số 1 - 43), Trần Văn Kiết (số 45 - 52), Huỳnh Văn Thanh (số 53- 69), Hoàng Hoa Cương (số 70 - 81). Về nhà in báo cũng chuyển nhiều nơi: nhà in Sati, nhà in Bảo Tồn, nhà in Xưa nay. Nội dung chính của báo Dân Chúng là:

• Tuyên truyền lý luận, đường lối quan điểm chính sách của Đảng;
• Cổ động và tổ chức quần chúng đấu tranh thực hiện các khẩu hiệu dân chủ và chống chiến tranh phát xít;
• Đấu tranh chống Tơ rốt kít;
• Cổ vũ cho mặt trận dân chủ Đông Dương, ủng hộ mặt trận dân chủ ở các nước đấu tranh chống phát xít, đặc biệt là ở Tây Ban Nha, Trung Quốc, ủng hộ mặt trận bình dân Pháp, chống sự hữu khuynh của Chính phủ Pháp, ủng hộ Liên bang Xô Viết.

Báo Dân Chúng là tờ báo ra được nhiều số, đứng thứ 3 trong lịch sử báo chí trước tháng 8 năm 1945, là tờ báo được vinh dự đăng bài đầu tiên của Chủ tịch Hồ Chí Minh viết cho báo trong nước trong thời kỳ vận động dân chủ, là tờ báo in có số lượng cao nhất, có nhiều bạn đọc nhất trên đất Đông Dương trong cả quá trình lịch sử trước Cách Mạng tháng 8 năm 1945. Sự ra đời của báo Dân Chúng là nét son quan trọng trong trang sử truyền thống báo chí Việt Nam. Mặc dù chỉ tồn tại hơn một năm, báo chí phát hành 80 số nhưng tờ báo “Dân chúng” đã ghi một chiến công có ý nghĩa lịch sử, đó là mở đường cho tự do báo chí.

Trụ sở báo Dân Chúng đặt tại số 43 đường Lê Thị Hồng Gấm, phường Nguyễn Thái Bình, quận 1, thành phố Hồ Chí Minh, thời Pháp thuộc (1938) là đường Hamelin. Trụ sở báo Dân chúng là căn nhà phố trệt, có bề rộng 8m, chiều dài 23,6m, mái lợp ngói âm dương, tường gạch, nền lót gạch bông. Bên trong có gác gỗ lửng. Trụ sở báo Dân Chúng được Bộ Văn hóa công nhận di tích lịch sử ngày 16/11/1988 qua quyết định số 1288 - VH/QĐ. Tại di tích có gắn bia kỷ niệm.

(Theo cinet.gov.vn)